ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

Η καθημερινή μας επαφή με τα παιδιά στο σχολείο μας φέρνει σε επαφή με συναισθήματα που βιώνουν από ποικίλες καταστάσεις. Συναισθήματα που βιώνουμε και εμείς καθημερινά ως εκπαιδευτικοί, και τα οποία βιώσαμε σαν μαθητές στο παρελθόν...Αγάπη, χαρά, φόβος, θυμός, λύπη, έκπληξη, ζήλεια, ντροπή, αγωνία, τρόμο, επιθετικότητα, βία, νευρικότητα, ευχαρίστηση, ηρεμία, χαλάρωση, ευτυχία, ανησυχία, βαρεμάρα, θλίψη.

Η αφορμή για να ξεκινήσουμε ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί να είναι διαφορετική σε κάθε σχολική τάξη και περιβάλλον, μπορεί να οφείλεται σε κάποιο παράγοντα ή/ και μπορεί να είναι τυχαία.

Ξεκινώντας ένα πρόγραμμα για τα συναισθήματα και τη διαχείρισή τους, στη δική μας περίπτωση, στάθηκαν, οι κανόνες συμπεριφοράς.

Οι κανόνες είναι ένα θέμα που προβληματίζει και δουλεύεται και από τους γονείς στο σπίτι. Αφορά λοιπόν τόσο στη συμπεριφορά των παιδιών στο σχολείο όσο και στο σπίτι. Πολλές φορές μάλιστα οι κανόνες μπορεί να είναι ίδιοι, και οι στόχοι σχολείου- σπιτιού κοινοί:

•  Μιλάμε χαμηλόφωνα και δεν τσιρίζουμε.

• Συμμαζεύουμε τα παιχνίδια μας.

•  Ζητάμε ευγενικά ένα παιχνίδι από τον φίλο μας στο σχολείο ή τα αδέρφια μας στο σπίτι.

•  Λέμε πάντα γλυκά λογάκια και δεν πικραίνουμε τους φίλου/ αδέρφια/ γονείς με τα «πικρά» λογάκια.
•  Περιμένουμε τη σειρά μας για να μιλήσουμε  και δεν μιλάμε όλοι μαζί γιατί στο τέλος δεν ακούγεται κανένας.

• Τους φίλους και τα αδέρφια μας δεν τα χτυπάμε, υπάρχουν σίγουρα πολλοί τρόποι για να συμπεριφερθούμε/ να λύσουμε τις διαφορές μας.

• Τα σκουπίδια τα ρίχνω στο καλάθι και δεν τα πετάω κάτω.

• Προσέχω τη διατροφή μου και δεν τρώω συνέχεια γλυκά.

• Μοιραζόμαστε τα παιχνίδια και τα υλικά και δεν τα αρπάζουμε.

Στο σχολείο ενδεχομένως υπάρχουν και άλλοι κανόνες που εξυπηρετούν το πρόγραμμα και τις δραστηριότητες μας, π. χ. Στην αυλή δεν πετάμε άμμο, σηκώνουμε το χέρι για να μιλήσουμε και περιμένουμε τη σειρά μας, δεν ενοχλούμε τα παιδιά, δεν σκίζουμε ή μουτζουρώνουμε τις ζωγραφιές τους. 

Το ίδιο ισχύει και στο σπίτι, υπάρχουν συμπληρωματικοί κανόνες, π. χ. πλένω τα δόντια μου, πηγαίνω για ύπνο νωρίς κ. α. Οι κανόνες λοιπόν αφορούν στη συμπεριφορά μας προς τα άλλα παιδιά, στα παιχνίδια, στην αυλή, στην υγιεινή μας. Επιπλέον, ανάλογα με τις ανάγκες που προκύπτουν τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο μπορεί οι κανόνες να αυξάνονται και σε κάποιους να δίδεται ιδιαίτερη βαρύτητα. Στην ουσία δείχνουμε στα παιδιά με αυτόν τον τρόπο ποια είναι τα όρια τους και βοηθώντας τα  να συμπεριφερθούν καλύτερα τα βοηθούμε να νιώσουν μεγαλύτερη ασφάλεια.

Τα συναισθήματα και οι κανόνες είναι δύο θέματα που αλληλοσυμπληρώνονται και σχετίζονται άμεσα. Για παράδειγμα: Όταν με χτυπάνε τα άλλα παιδιά νιώθω…. λυπημένος, όταν μου αρπάζουν το παιχνίδι μου νιώθω…. θυμό, όταν μιλάμε όλοι μαζί και δεν ακούγεται τελικά κανείς νιώθω… νευρικότητα και άγχος, όταν με παίζουν οι φίλοι μου και με αγαπούν νιώθω…. Χαρά. Και το αντίθετο, νιώθω ήρεμος όταν… συζητάμε με ηρεμία, νιώθω χαρούμενος όταν… με ακούνε οι φίλοι μου στην παρεούλα.

Τα συναισθήματα χωρίζονται σε θετικά και αρνητικά, οι κανόνες  χωρίζονται σε αυτά που επιτρέπεται να κάνω και σε αυτά που  δεν επιτρέπεται να κάνω.

Οι κανόνες συζητιούνται με τα παιδιά και πρέπει να γίνονται αποδεκτοί από όλους. Στο νηπιαγωγείο χρησιμοποιούμε ορισμένα «τεχνάσματα» για να τους τηρήσουμε, π. χ. υπογράφουμε κάτω από αυτούς. Η υπογραφή μπορεί να είναι το όνομά μας ή μια ζωγραφιά ή ένα σχέδιο ή ένα σημαδάκι.

Εκτός όμως από τους κανόνες και την αποδοχή τους σημαντικό ρόλο παίζει και συζητιέται από την ομάδα και οι επιπτώσεις σε περιπτώσεις μη τήρησής τους, δηλαδή οι συνέπειες. Ακόμη και σε αυτό το σημείο συζητάμε με τα ίδια τα παιδιά τι γίνεται αν όλα αυτά (κανόνες) δεν τηρούνται, ποιες δηλαδή θα είναι οι συνέπειες της λάθος συμπεριφοράς μας. Εμείς στο σχολείο αποφασίσαμε να ψηφίσουμε ανάμεσα σε δύο: α)στην σκέψη, να σκεφτόμαστε κάθε φορά τη λάθος συμπεριφορά μας για 2- 3 λεπτά, στην «σκεφτούλα», την καρέκλα της σκέψης και β)στην «επίπληξη», να μαλώνει δηλαδή η κυρία το παιδί που συμπεριφέρθηκε λάθος. Αυτό μάλιστα θα γίνει στα πλαίσια κανονικής ψηφοφορίας, με «ψηφοδέλτια» και «κάλπη» (εισάγουμε έτσι και την έννοια της δημοκρατίας), αν και προφορικά όλα σχεδόν τα παιδιά απάντησαν ότι προτιμούν την σκεφτούλα!!!    

Όπως προαναφέρθηκε οι κανόνες πηγάζουν από λάθος συμπεριφορές, γι’ αυτό:

• Εντοπίζουμε τις λάθος συμπεριφορές. Π.χ. χτυπάει παιδιά.

• Θέτουμε κανόνες για τις λάθος συμπεριφορές. Π.χ. Δεν χτυπάμε.

• Συζητάμε τις λάθος συμπεριφορές. Π.χ. Τι σε έκανε να χτυπήσεις; Γιατί συμπεριφέρθηκες με αυτό τον τρόπο;

• Προτείνουμε εναλλακτικούς τρόπους συμπεριφοράς. Π.χ. Πως θα μπορούσες αλλιώς να ζητήσεις το μαρκαδόρο του φίλου ή της αδερφής σου αντί να χτυπήσεις για να τον πάρεις.

•   Σκεφτόμαστε τις επιπτώσεις της λάθος συμπεριφοράς μας. Π.χ. Πώς λες να ένιωσε ο φίλος σου ή η αδερφή/ ος σου από το χτύπημα;

• Επιβραβεύουμε το παιδί όταν ακολουθεί τους κανόνες. Λέμε "μπράβο" κάθε φορά που κάνει κάτι σύμφωνο με τους κανόνες.

Στο σπίτι, οι γονείς, μπορούνε να γράψουνε τους κανόνες μαζί με το παιδί κάπου και να τους τοποθετήσουνε σε εμφανές μέρος. Είναι σημαντικό οι κανόνες να είναι σε σημείο που να τους βλέπει το παιδί γιατί θα είναι πιο εύκολο να τους ακολουθήσει. Οι κανόνες πρέπει να είναι κατάλληλοι για την ηλικία του παιδιού. Σκεφτείτε τι μπορεί να κάνει το παιδί ανάλογα με την ηλικία του. Επιπλέον, θα είναι πιο εύκολο για το πολύ μικρό παιδί να ακολουθήσει τους κανόνες αν χρησιμοποιούνται εικόνες και σύμβολα για οδηγίες όπως "δεν χτυπάμε" ή "δεν δαγκώνουμε". Και οι δύο γονείς πρέπει να είναι σταθεροί και συνεπείς μεταξύ τόσο στην τήρηση τους όσο και στις συνέπειες, γιατί τα παιδιά έχουν μεγάλη ανάγκη από σταθερότητα ακόμη και στους κανόνες. Η «τιμωρία» αυτή θα πρέπει να απορρέει ως φυσική συνέπεια της λάθος συμπεριφοράς του παιδιού και όχι σαν εκδίκηση (για την ακρίβεια, η λέξη τιμωρία μπορεί να αντικατασταθεί με τη λέξη συνέπεια).